Η Δικαιόχρηση (franchising) ουσιαστικά αποτελεί σύστημα για τη διανομή αγαθών και υπηρεσιών στον τελικό καταναλωτή, όπου ο ιδιοκτήτης που ονομάζεται δικαιοπάροχος (Franchisor) ενός κατοχυρωμένου προϊόντος παραχωρεί σε τρίτο επιχειρηματία που ονομάζεται δικαιοδόχος (Franchisee) το δικαίωμα (Franchise) να ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα για ένα προκαθορισμένο χρονικό διάστημα, με συγκεκριμένους στόχους, σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Απαραίτητος όρος να χρησιμοποιεί τα εμπορικά σήματα και τις επωνυμίες, τα προϊόντα, τις υπηρεσίες και τον τρόπο λειτουργίας που έχει αναπτύξει ο δικαιοπάροχος.
Η λειτουργία της επιχείρησης του όμως διέπεται από τους όρους που καθορίζονται στην σύμβαση δικαιόχρησης (franchise contract). Το franchising βασίζεται στην αρχή ότι ο δικαιοδόχος ακολουθεί ένα δοκιμασμένο πρότυπο λειτουργίας που έχει αναπτυχθεί από τον δικαιοπάροχο. Συνεπώς, οι δικαιοδόχοι δεν έχουν την ελευθερία να αποφασίσουν μονομερώς για θέματα που ενδέχεται να επηρεάσουν την επιχείρηση ή την εικόνα και την φήμη του δικαιοπαρόχου ή των άλλων καταστημάτων του δικτύου. Το franchising, σύμφωνα με τους ειδικούς του χώρου, αποτελεί την πιο επιτυχημένη μέθοδο ανάπτυξης μιας επιχείρησης. Ένα Δίκτυο Franchise εξασφαλίζει την υψηλή ποιότητα των προϊόντων, την συχνή και έγκαιρη ανανέωση της γκάμας των προϊόντων, και χαρακτηρίζεται από καλή σχέση ποιότητας-τιμής, αυξημένη αξιοπιστία, και αναγνωρισιμότητα.
Τύπος συστήματος franchising
Το σύστημα franchising «ΒΕΝΕΤΗ», με βάση τον τρόπο ένταξης των δικαιοδόχων στο σύστημα και τον βαθμό εξάρτησης τους από τον δικαιοπάροχο, κατατάσσεται στον τύπο του franchising Υπαγωγής (Subjection Franchising).
Στην περίπτωση αυτή που είναι και η πλέον διαδεδομένη, ο δικαιοπάροχος, ο οποίος είναι και ο αρχικός δημιουργός και κάτοχος της τεχνογνωσίας (know – how), διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο όχι απλώς δίνοντας κατευθυντήριες γραμμές, αλλά καθορίζοντας ουσιαστικά την επιχειρηματική πολιτική των δικαιοδόχων του. Χαρακτηριστικό του τύπου αυτού είναι η μονομερής υπαγωγή των δικαιοδόχων στην οργανωτική και επιχειρηματική καθοδήγηση του δικαιοπάροχου. Τούτο σημαίνει απλά, συμμόρφωση των δικαιοδόχων ως προς τις αυστηρές οδηγίες του δικαιοπάροχου και υπαγωγή τους στον έλεγχο του ως προς τη συμμόρφωση με τις οδηγίες και προδιαγραφές που θέτει στο πλαίσιο του συστήματος που ο ίδιος επινόησε και ανέπτυξε, έστω και αν οι δικαιοδόχοι έχουν αυτοτελή επιχειρηματική οντότητα.
Σύμβαση δικαιόχρησης (franchise contract)
Η συνεργασία της δικαιοπαρόχου και του δικαιοδόχου επιβεβαιώνεται με την υπογραφή Σύμβασης Δικαιόχρησης (franchising), η οποία ενδεικτικά και σε γενικές γραμμές προβλέπει:
Διάρκεια Σύμβασης
- Παραχωρείται στον δικαιοδόχο, για το διάστημα ισχύος της σύμβασης, α) Το δικαίωμα της λιανικής πωλήσεως των προϊόντων και των υπηρεσιών τού Δικαιοπαρόχου και β) Το δικαίωμα χρήσεως του διακριτικού τίτλου, του καταχωρημένου σήματος, της ονομασίας προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και της τεχνογνωσίας.
- Η διάρκεια της σύμβασης ορίζεται δωδεκαετής, με δυνατότητα παράτασης (άλλα τέσσερα χρόνια) ή ανανέωσης μετά τη λήξη της.
Προστατευμένη περιοχή
Καθορίζονται και καταγράφονται επακριβώς τα όρια της προστατευμένης περιοχής μέσα στα όρια της οποίας ο δικαιοδόχος έχει το δικαίωμα της αποκλειστικής λειτουργίας του καταστήματος του, ως μέλος του δικτύου franchise του δικαιοπαρόχου. Ο δικαιοπάροχος αποσκοπώντας στην αύξηση του μεριδίου αγοράς του Συστήματος franchising στο σύνολο, έχει τη δυνατότητα να ανοίξει ή να συμφωνήσει στο άνοιγμα άλλων καταστημάτων σε οποιαδήποτε άλλη περιοχή εκτός της παραχωρηθείσας κατά τη διάρκεια ισχύος της Σύμβασης Δικαιόχρησης. Ο Δικαιοδόχος αναγνωρίζει ότι δεν έχει κανένα δικαίωμα να αποκλείει, να ελέγχει ή να επιβάλλει όρους για την τοποθεσία ή την ανάπτυξη άλλων καταστημάτων εκτός των ορίων της περιοχής του.
Γενικές υποχρεώσεις Δικαιοπαρόχου και Δικαιοδόχου
- Ο δικαιοπάροχος προστατεύει την συμβατική περιοχή και παρέχει διαρκώς συμβουλές, τεχνογνωσία, οδηγίες και άλλες υπηρεσίες υποστήριξης (εκπαίδευση, marketing, οδηγίες διακόσμησης, merchandising, κλπ.) καθ΄ όλη την διάρκεια της συμβατικής σχέσης.
- Ο δικαιοδόχος εφαρμόζει πλήρως και χωρίς παρεκτροπές το σύστημα franchising του δικαιοπαρόχου, σύμφωνα με τις δεσμευτικές αρχές, προδιαγραφές και οδηγίες που αποβλέπουν στην διατήρηση και βελτίωση της φήμης του συστήματος και του δικτύου καταστημάτων και στην παγίωση της ταυτότητας και της ομοιομορφίας του δικτύου, με στόχο την όσο το δυνατόν καλύτερη εφαρμογή του συστήματος από οικονομική άποψη και με ταυτόχρονη διαφύλαξη των βασικών ποιοτικών προδιαγραφών. Γενικές υποχρεώσεις, που αφορούν για παράδειγμα επάρκεια κατάλληλου εξειδικευμένου προσωπικού, εμπιστευτικότητα, μη άμεση ή έμμεση οικονομική συμμετοχή τρίτων στην επιχείρησή του χωρίς την προηγούμενη γραπτή άδεια του Δικαιοπαρόχου, εφαρμογή των εμπορικών μεθόδων , σχολαστική τήρηση των χρόνων διατήρησης των προϊόντων, την καταστροφή των αδιάθετων προϊόντων μετά την πάροδο του εκάστοτε χρόνου διατήρησης. κλπ.
- Απαραίτητη προϋπόθεση, για την ένταξη ενός υποψηφίου δικαιοδόχου στο σύστημα και την παραμονή του σε αυτό, αποτελεί η επιτυχής ολοκλήρωση της αρχικής εκπαίδευσης και η παρακολούθηση των συμπληρωματικών εκπαιδεύσεων που πραγματοποιούνται καθ΄ όλη την διάρκεια της συμβατικής σχέσης, όλων των απασχολουμένων στο κατάστημα (δικαιοδόχος και υπόλοιπο προσωπικό).
- Βασικότερη υποχρέωση του Δικαιοδόχου αποτελεί η διάθεση από το κατάστημά του αποκλειστικά και μόνο εμπορεύματων, που θα του προμηθεύει ο Δικαιοπάροχος ή τρίτοι εγκεκριμένοι από αυτών προμηθευτές. Υποχρεούται επίσης να εισάγει στο κατάστημά του και να διαθέτει κάθε νέο προϊόν (νέους Κωδικούς) του Δικαιοπαρόχου ή των τρίτων της υποδείξεώς του. Οι άδειες λειτουργίας του καταστήματος εκδίδονται με μέριμνα, δαπάνες και ευθύνη του δικαιοδόχου.
- Ο δικαιοδόχος είναι ανεξάρτητος οικονομικά και νομικά επιχειρηματίας και ασκεί την επιχείρησή του στο όνομά του, για λογαριασμό του και με δικό του κίνδυνο.
- Η πολιτική τιμών αγορών χονδρικής πώλησης καθορίζονται αποκλειστικά από τον Δικαιοπάροχο και είναι συνάρτηση του κόστους κτήσεως ή παραγωγής των προϊόντων ή υπηρεσιών, των δαπανών οργάνωσης, διαχείρισης και προβολής και της πολιτικής διείσδυσης στην αγορά. Ο δικαιοπάροχος εκδίδει κατάλογο προτεινόμενων τιμών λιανικής, και είναι συνάρτηση του κόστους κτήσεως ή παραγωγής των προϊόντων ή υπηρεσιών, των δαπανών οργάνωσης, διαχείρισης και προβολής και της πολιτικής διείσδυσης στην αγορά. Οι προτεινόμενες τιμές λιανικής κινούνται στα επίπεδα των αντίστοιχων τιμών της αγοράς.
- Ο δικαιοδόχος πραγματοποιεί με δικές του δαπάνες οποιεσδήποτε επισκευές και αντικαταστάσεις απαιτούνται έτσι ώστε να συντηρείται το κατάστημα. Καθώς επίσης και των απαραίτητων ανακαινίσεων, διαμορφώσεων μεταρρυθμίσεων του καταστήματος ή την ολική ή μερική αλλαγή του πάγιου εξοπλισμού του.
- Ο δικαιοδόχος προβαίνει στη σύναψη και διατήρηση όλων των ασφαλίσεων που επιβάλλονται από το νόμο (χώρων, αντικειμένων, προσωπικού κλπ.) καθώς και όλων των απαραίτητων πρόσθετων ασφαλίσεων, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνεχής και αδιάκοπη λειτουργία του καταστήματος.
Εμπορική / πιστωτική πολιτική και καταβολή δικαιωμάτων
- Ο δικαιοδόχος καταβάλει στον δικαιοπάροχο, ως δικαίωμα εισόδου (entry fee) στο σύστημα δικαιόχρησης, ποσό δέκα πέντε χιλιάδων (15.000) ΕΥΡΩπλέον Φ.Π.Α.
- Ο Δικαιοδόχος δεν υποχρεούται στην καταβολή διαρκών μηνιαίων τελών (franchise fee ή royalties). Την επιβολή δηλαδή από τον δικαιοπάροχο συνεχούς αμοιβής (μηνιαίου τέλους) προς τον δικαιοδόχο, με την μορφή ποσοστού επί του τζίρου (πωλήσεων) του δευτέρου. Για το λόγο αυτό υπάρχει ιδιαίτερη εμμονή στην απαγόρευση αγοράς προϊόντων τρίτων προμηθευτών, πλην του δικαιοπαρόχου και των εγκεκριμένων από αυτόν προμηθευτών.
- Η μηνιαία συμμετοχή του δικαιοδόχου στην δαπάνη των προγραμμάτων marketing και διαφήμισης του Δικτύου του Δικαιοπαρόχου καθορίζεται σε ποσοστό δύο τοις εκατό (2%) της αξίας (χονδρικής) των προϊόντων πού αγοράζονται από τον Δικαιοδόχο. Η συμμετοχή αυτή του δικαιοδόχου σκοπό έχει την προώθηση, ενίσχυση και προβολή προς τα έξω των προϊόντων, των υπηρεσιών, της φήμης και της ανταγωνιστικότητας του Δικτύου και την απαιτούμενη συνεχή υλοποίηση προγραμμάτων διαφήμισης και προώθησης (marketing) τού Δικτύου, των προϊόντων, των υπηρεσιών, των σημάτων του κ.λ.π.
- Παράλληλα, ο δικαιοδόχος μεριμνά επιπλέον με δικό του κόστος και με την υποστήριξη και καθοδήγηση του δικαιοπαρόχου για την τοπική διαφήμιση, την προσέλκυση πελατών και τις δημόσιες σχέσεις του καταστήματός του.
- Tο ελάχιστο αρχικό εμπόρευμα του καταστήματος καθορίζεται σε 10.000 € (τιμές αγοράς από τον δικαιοπάροχο και εγκεκριμένους προμηθευτές). Η επιλογή των προϊόντων γίνεται από τον Δικαιοπάροχο, λόγω της γνώσης του και εμπειρίας του για την εμπορικότητα των προϊόντων και για τις συνθήκες της αγοράς.
- Ο Δικαιοδόχος, καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης, πρέπει να διαθέτει στο κατάστημα του προς πώληση προϊόντα καθοριζόμενα κατ’ είδος και ποσότητα από την εκάστοτε εμπορική πολιτική του Δικαιοπαρόχου, σε επαρκείς ποσότητες και ποικιλία. Ο Δικαιοπάροχος δεν υποχρεούται να λάβει πίσω οποιοδήποτε απόθεμα (στοκ) εμπορευμάτων, που έχει μείνει αδιάθετο στο κατάστημα του Δικαιοδόχου.
- Οι παραγγελίες του Δικαιοδόχου που απευθύνονται προς τον Δικαιοπάροχο, διαβιβάζονται προς αυτόν εγγράφως και εκτελούνται εντός 24 ωρών.
- Τα μέσα μεταφοράς ανήκουν στον δικαιοδόχο. Τα προϊόντα μεταφέρονται με κίνδυνο του δικαιοδόχου, οι δαπάνες της μεταφοράς βαρύνουν αποκλειστικά τον δικαιοδόχο. Προκειμένου να διασφαλιστεί υψηλότερη ποιότητα και να διασφαλιστεί η συμμόρφωση προς τους εκάστοτε ισχύοντες κανόνες μεταφοράς των προϊόντων, ο δικαιοπάροχος δύναται να αναθέσει σε εξωτερικό συνεργάτη την αποκλειστική μεταφορά των προϊόντων προς τα καταστήματα του δικτύου.
- Η αξία των παραγγελιών του Δικαιοδόχου εξοφλείται την επομένη ημέρα από την παραλαβή της, πριν την παραλαβή των εμπορευμάτων της νέας παραγγελίας και ως προϋπόθεση για την εκτέλεση της νέας παραγγελίας.
- Για να μπορέσει να γίνει Δικαιοδόχος στην Ελλάδα, ο υποψήφιος πρέπει να κάνει μια αρχική επένδυση που ξεκινά από τα 160.000€ (δεν συμπεριλαμβάνεται ο ΦΠΑ) ανάλογα με την αρχική κατάσταση του καταστήματος. Ο Δικαιοπάροχος πρέπει να εξακριβώσει πως το κεφάλαιο υπάρχει και είναι άμεσα διαθέσιμο, πριν ο υποψήφιος Δικαιοδόχος ξεκινήσει το πρόγραμμα εκπαίδευσης. Ο Δικαιοπάροχος δεν χορηγεί δάνεια στους Δικαιοδόχους της, και δεν εγγυάται των δανείων τους.
Ανταγωνισμός, συναφείς οικονομικές δραστηριότητες και μεταβίβαση συμβατικής σχέσης
- Κατά τη διάρκεια ισχύος της σύμβασης, ο Δικαιοδόχος υποχρεούται να αφιερώσει τον χρόνο του και τις προσπάθειές του στην διεύθυνση και λειτουργία του καταστήματος και να εξαντλήσει τις δυνατότητες χρήσης των δικαιωμάτων που του παρέχονται, επιδιώκοντας τη μεγαλύτερη δυνατή ωφέλεια για το κατάστημα και για το σύστημα δικαιόχρησης.
- Κατά τη διάρκεια ισχύος της σύμβασης και σε περίπτωση ανανέωσης ή παράτασης αυτής, δεν επιτρέπεται στον Δικαιοδόχο, στους εταίρους του και στους νομίμους εκπροσώπους του και στους συγγενείς του, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του Δικαιοπαρόχου, η λειτουργία, η άμεση ή έμμεση συμμετοχή σε άλλη επιχείρηση με αντικείμενο δραστηριότητας παρόμοιο ή συναφές με αυτό του συστήματος. Ο δικαιοδόχος επίσης δεν έχει την δυνατότητα να παραχωρήσει οποιοδήποτε δικαίωμα πηγάζει από την σύμβαση, να υποκαταστήσει τρίτους στην σύμβαση, να πωλήσει, εκμισθώσει, υπομισθώσει κλπ το κατάστημά του ή να τροποποιήσει την αρχική εταιρική μορφή ή σύνθεση, χωρίς την προηγούμενη γραπτή έγκριση του Δικαιοπαρόχου.