Το ψωμί είναι – εδώ και χιλιάδες χρόνια – «ζυμωμένο» με την ιστορία του ανθρώπου: με την τροφή του, την επιβίωσή του, τη θρησκευτική του λατρεία, αλλά και τις μικρές-μεγάλες γαστρονομικές απολαύσεις του.
Στο πέρασμα των αιώνων, κοσμογονικές αλλαγές έγιναν στον τρόπο διαβίωσης, στις γευστικές προτιμήσεις και στις συνήθειές μας. Το ψωμί, όμως, παρέμεινε και παραμένει «στήριγμα ζωής» και θεμελιακό στοιχείο της διατροφής μας, πέρα από φυλετικές, θρησκευτικές, γεωγραφικές, κοινωνικές, πολιτιστικές διαφορές. Απλώς, έχει και αυτό προσαρμοσθεί –και προσαρμόζεται συνεχώς- στις επιστημονικές, τεχνολογικές εξελίξεις, στις διαιτολογικές τάσεις και στις ιδιομορφίες τόπων και εποχών.
Το ψωμί είναι το κυρίαρχο στοιχείο του τραπεζιού σε όλους τους πολιτισμούς, παλιότερους και νεότερους και ο τρόπος που χρησιμοποιείται είναι τελετουργικός και συμβολικός. Σε όλα τα σημεία-σταθμούς της ανθρώπινης ζωής προσφέρεται ψωμί, ως σύμβολο ευεργετικής δύναμης.
Μια ιστορία 30.000 χρόνων
Η ιστορία του ψωμιού χάνεται τόσο παλιά στο παρελθόν, όσο και η ύπαρξη του ανθρώπου πάνω στη γη.
Ευρήματα 30.000 χρόνων βρέθηκαν στην Ευρώπη και αποκαλύπτουν υπολείμματα αμύλου σε βράχους, πάνω στους οποίους ο άνθρωπος χτυπούσε με πέτρες τις ρίζες φυτών. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, είναι πιθανό εκχύλισμα του αμύλου από τις ρίζες των φυτών, να τοποθετούνταν πάνω από μια φωτιά και να μαγειρευόταν.
Γύρω στο 10.000 π.Χ., με την αυγή της νεολιθικής εποχής και την εξάπλωση της γεωργίας και των δημητριακών, πιθανόν ξεκίνησε η παρασκευή του ψωμιού.
Αίγυπτος- ο σιτοβολώνας της αρχαιότητας
Το ψωμί είναι ένα από τα αρχαιότερα γεύματα. Άρχισε να παρασκευάζεται, ως τρόφιμο, στην αρχαία Αίγυπτο, παράλληλα με την ανατολή του πολιτισμού. Σε αυτό βοήθησε το γεγονός ότι η Αίγυπτος αποτελούσε πάντα έναν εξαιρετικό, τεράστιο, σιτοβολώνα.
Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι στην αρχαία Αίγυπτο το ψωμί ζυμωνόταν με τα πόδια, κάτι που συνεχιζόταν ως τις αρχές του αιώνα μας σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και της Ευρώπης.
Αρχαία Ελλάδα- η τέχνη του ψωμιού
Αν, όμως, το ψωμί κέρδισε μια ξεχωριστή θέση στην ιστορία της γαστρονομίας, το χρωστά στους Έλληνες .
Ετυμολογία . Η λέξη ψωμί ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα «ψώω», δηλαδή τρίβω, αλέθω, ή από το «ψωμίζω» δηλαδή τρέφομαι βάζοντας μικρά κομματάκια στο στόμα. Καθώς το ψωμί για τους αρχαίους Έλληνες ήταν το βασικό προϊόν κατανάλωσης, με τη λέξη άρτος εννοούσαν τόσο το ψωμί όσο και το φαγητό γενικότερα.
Από την Αίγυπτο στην Ελλάδα. Οι Έλληνες ναυτικοί και έμποροι έφεραν το αιγυπτιακό αλεύρι στην Ελλάδα, όπου η δημιουργία και το ψήσιμο του ψωμιού αναδείχθηκε σε πραγματική τέχνη.
Μεταξύ των αρχαίων ελληνικών πόλεων υπήρχε πολύ έντονος ανταγωνισμός για το ποια παράγει το καλύτερο ψωμί. Η Αθήνα καμάρωνε για τον Θεάριο, τον καλύτερο αρτοποιό της, το όνομα του οποίου βρέθηκε στα γραπτά πολλών συγγραφέων.
Οι οικιακοί μύλοι. Το ψωμί παρασκευαζόταν από άλευρα αλεσμένα σε οικιακούς μύλους και ψηνόταν στα σπίτια. Τα πρώτα αρτοποιεία εμφανίστηκαν πολύ αργότερα, κατά τον 2ο αιώνα μ. Χ., στη διάρκεια της Ρωμαϊκής κυριαρχίας .
Ποικιλίες. Ανάμεσα στις πολλές ποιότητες ψωμιού, που παρασκευάζονταν, ήταν ο ζυμίτης, από αλεύρι, νερό και προζύμι, ο άζυμος, από αλεύρι και νερό και ο σιμιγδαλίτης, από λεπτότατο αλεύρι προερχόμενο από καλής ποιότητας σιτάρι.
Ο Ιπποκράτης αναφέρει διάφορα είδη ψωμιού από σιταρένιο αλεύρι, κοσκινισμένο ή μη, με προζύμι ή χωρίς, με πίτυρα, με πλιγούρι, με μέλι και τυρί, λάδι, παπαρούνα, σουσάμι.
Η σπανιότητα του σιταριού και η μεγάλη θρεπτική του αξία είχαν ως αποτέλεσμα σταρένιο ψωμί να τρώνε κυρίως τα άτομα υψηλής κοινωνικής θέσης, σε αντίθεση με τον απλό λαό που τρεφόταν με κριθαρένιο ψωμί.
Γεύματα. Δεκάδες ήταν οι διαφορετικοί τύποι άρτου, για κάθε ώρα της ημέρας και για κάθε περίσταση: Από το πρωινό “ακράτισμα” (ψωμί βουτηγμένο σε ανέρωτο κρασί, σε “άκρατον οίνον”) μέχρι τη μεγάλη ποικιλία αρτοσκευασμάτων, που αποτελούσαν τον “πυρήνα” των γευμάτων, και ένα πλήθος γλυκισμάτων με βάση το αλεύρι.
Λατρεία της θεάς Δήμητρας. Από αρχαία κείμενα, προκύπτει ότι οι Έλληνες προσέφεραν άρτους στους θεούς, τους οποίους ονόμαζαν θειαγόνους άρτους. Οι προαιώνιοι στενοί δεσμοί μας με το στάρι και το ψωμί υπογραμμίζονται από το γεγονός ότι οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν τη θεά Δήμητρα, ως δωρήτρια του σπουδαίου αυτού αγαθού, κατά την εορτή δε των Θεσμοφορίων προσέφεραν στο ναό της Δήμητρας στην Ελευσίνα μεγάλους άρτους (γι’ αυτό και η εορτή εκείνη ονομαζόταν και “Μεγαλάρτια”).
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία- οι πρώτες βιοτεχνίες
Οι Ρωμαίοι διδάχθηκαν από την αρτοποιητική τέχνη των Ελλήνων, οργάνωσαν δε την παρασκευή του ψωμιού σε βιοτεχνική περίπου βάση. (Στην Πομπηία, π.χ. βρέθηκαν, κάτω από τη λάβα του Βεζούβιου, πολλές εγκαταστάσεις αρτοποιείων). Τα πρώτα οργανωμένα αρτοποιεία εμφανίστηκαν στη Ρώμη, επί αυτοκράτορα Τραϊανού, το 97-117 μ.Χ.
Χριστιανισμός
Στην προσευχή που έδωσε ο ίδιος ο Χριστός, υπάρχει αίτημα για ‘’τον άρτον… τον επιούσιον’’. Στο Μυστικό Δείπνο, ο Χριστός ευλόγησε τον άρτο και τον ομοίωσε με το Σώμα Του. Η ευλάβεια των ανθρώπων απέναντι στο καθημερινό ψωμί, που ποτέ δεν πετούν, δείχνει τη σημασία του όχι μόνο στη διαβίωση αλλά και στη θρησκευτική τους πίστη και λατρεία.
Βυζάντιο
Κατά τη διάρκεια των Βυζαντινών Χρόνων, όλοι οι υπήκοοι, οι ψαράδες, οι γεωργοί, οι κτηνοτρόφοι, οι τεχνίτες, ανεξάρτητα από το πού έμεναν και με τί ασχολούνταν, είχαν ως βάση της διατροφής τους το ψωμί.
Τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, μέχρι την κατάληψή της από τους Άραβες (7ος αι.), σιτοβολώνας της αυτοκρατορίας ήταν η Αίγυπτος. Το στάρι συγκεντρωνόταν στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας κι από εκεί με εμπορικά πλοία πήγαινε στις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας, κυρίως την Κωνσταντινούπολη, όπου αποθηκευόταν σε κρατικές αποθήκες. Η πρωτεύουσα κινδύνευε να πεινάσει, αν το στάρι δεν έφτανε στην ώρα του. Γι’ αυτό και οι νόμοι που ρύθμιζαν τα ταξίδια του εμπορικού στόλου, τους δασμούς, την αποθήκευση και τη διανομή του σταριού ήταν πολύ αυστηροί.
Ψωμί και κοινωνικά κινήματα
Υπήρχαν πολλές και κρίσιμες ιστορικές περίοδοι, κατά τις οποίες το ψωμί συνδέθηκε με πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά κινήματα, όπως στην περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ή στη Γαλλική Επανάσταση, όπου η τιμή του ρύθμιζε και τη σχέση των λαϊκών στρωμάτων με την εξουσία.
Η Τέχνη του ψωμιού σήμερα
Σήμερα, παρά τις τεράστιες προόδους που έχουν σημειωθεί χάρη στην εφαρμογή νέων, επιστημονικά καταξιωμένων μεθόδων, στους αυτοματισμούς, στην τυποποίηση διαδικασιών, πρώτων υλών κ.τ.λ., η παρασκευή του καλού ψωμιού διατηρεί –σε μεγάλο βαθμό- το στοιχείο της τέχνης: καθοριστικός παραμένει ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα, των ειδικών με έμπνευση, μεράκι, μαστοριά, πείρα, με ικανότητα σωστής επιλογής και σωστού συνδυασμού των σωστών υλικών.
Στην Ευρώπη, κορυφαίοι λευκοί άρτοι από σιτηρά παράγονται κυρίως στην Ελλάδα και την νότια Ιταλία. Αντίθετα, στις βόρειες χώρες της δυτικής Ευρώπης παράγονται και εξελίσσονται κυρίως τα προϊόντα μαύρου άρτου.
Φούρνος ΒΕΝΕΤΗ. Ιστορία στο ψωμί
Στη σύγχρονη Ελλάδα η ιστορία του ψωμιού είναι συνυφασμένη με την ιστορία των Φούρνων ΒΕΝΕΤΗ. Από το 1948, που άνοιξε ο πρώτος φούρνος της οικογένειας ΒΕΝΕΤΗ, μέχρι σήμερα, το όνομα ΒΕΝΕΤΗ είναι ταυτόσημο με τις εξελίξεις στην ελληνική αρτοποιία.
Με αγνά υλικά, με σεβασμό στην μακραίωνη, ελληνική ιστορία στο άρτο, ο Φούρνος ΒΕΝΕΤΗ έχει καταφέρει να ‘’ζυμώσει’’ με επιτυχία την παράδοση με τις διεθνείς τάσεις, τις ελληνικές γεύσεις με τις ευρωπαϊκές, τη μεγάλη ποικιλία με την κορυφαία ποιότητα στο ψωμί.
Ψωμί, όπως παλιά φτιαγμένο, με φυσικό προζύμι και αλεύρι από την ελληνική γη.
Αργή ωρίμανση, για να αναδειχθούν τα αρώματά του.
Ψήσιμο στην πλάκα, για να θυμηθούμε το χωριό.
Αυτή είναι η ΑΡΤΟΠΟΙΪΑ ΒΕΝΕΤΗ.
Για αυτό και ο σύγχρονος Έλληνας μπαίνει κάθε μέρα στο ΒΕΝΕΤΗ. Γιατί εδώ νιώθει απόλυτα ασφαλής για την υψηλή ποιότητα του ψωμιού της οικογένειάς του